Leonid Plüşç

Plüşç Leonid İvanoviç (1939 s. aprel 26, Narın, Qırğız SSR – 2015 s. iyün 4, Bessej, Frenkistan).

Balalıqta Leonid Plüşçke süyek tuberkulözı degen diagnoz qoyuldı. Ekimlerniñ tevsiyesinen qorantaları Odessağa köçti. Bir qaç yıl devamında bala töşek hastası edi.

Mektepten soñra Plüşç üç yıl devamında Odessa universitetiniñ fizika-matematika fakultetinde oqudı. Soñra bir yıl köy mektebinde ocalıq yaptı ve oquvını soñunace Kiyev universitetiniñ mehanika ve matematika fakultetinde devam ettirdi. Diplomına nail olıp, Plüşç USSRnıñ İlimler Akademiyası yanında çalışqan Kibernetika institutına injener-matematik vazifesine kire.

1960-ncı yıllarınıñ ortalarında Leonid Plüşç dissidentlernen yaqın tanış oldı. O, Kiyevde ve Moskvada narazılarnen, ukrain, yeudi ve qırımtatar milliy areketlerinen bağ tuta. Onı "samizdat" müellifi olmaqtan ğayrı, ukrain dissidentlerniñ eserlerini rus tiline çevirgen  terciman tarzında da bileler. Sovet akimiyetiniñ siyasetine qarşılığını Plüşç çeşit instantsiyalar ve gazetlerge mektüpler yazıp, açıqtan bildire edi. O, Ukrainada insan aq-uquqları bozulğanı aqqında malümat toplap, bu malümatnı "Хроника текущих событий"  ve "Український вісник"  kibi dissidentlerniñ neşirlerine yollay edi.

Plüşç sotsializm islâhat yapıla bilecegine, bu ğayeniñ asıl oluv ideallarına qaytmaq mümkünligine inanğan bir muhaliflerden edi. O, rustilli müitten kelip çıqqan olsa da, ukrain tili ve medeniyetiniñ qorçalavı meselesine pervasız baqıp olamay edi.

Plüşç 1968 senesinde, "Комсомольская правда"  gazetine yollağan, siyasiy mabusleriniñ tarafını tutqan maqalesi içün özüniñ nufuzlı işinden marum qaldı.

1969 senesinde Leonid Plüşç devlette o vaqıt açıq faaliyet köstergen ilki mustaqil cemaat assotsiyatsiyası -  SSRB-de insan aq-uquqlarını qorçalav boyunca Teşebbüsiy gruppasınıñ azası ola.

1972 senesiniñ yanvar 15 künü, "Blok" operatsiyasınıñ çerçivesinde, Plüşçni sovetlerge qarşı olğan agitatsiya ve propagandada qabaatlap, apske qapattılar. Dissident sovet cezalav psihiatriyasınıñ qurbanlarından biri olğan edi – onı hasta dep, ilân ettiler ve, "çaman şizofreniya" diagnozını qoyıp, psihiatriya hastahanesinde tedaviylenmesine zorladılar.

Ğarpta Leonid Plüşçni azat etilmesi boyunca kampaniya başlandı – açıq mektüpler yazıldı, mitingler, press-konferentsiyalar keçirildiler. Mabusni diqqatsız qaldırmay, onıñ çetel safdaşları – matematikler - oña qoltutuv kösterdiler. Dissidentniñ refiqası Tatyana Jitnikova, SSRB-de qalsa da, öz qocasınıñ azat ettirüv areketiniñ eñ emiyetli bir şahıslardan olğan edi.

Soñ-soñuna sovet akimiyeti bu işke yol berdi, ve 1976 senesiniñ başında Leonid Plüşç azat oldı. Soy-sopunen Frenkistanğa köçti. Andaki ekimler, Leonidni baqıp çıqqan soñra, sovet tıbbiy ekspertizanıñ "çaman şizofreniya" diagnozını lâğu ettiler.

Emigratsiyada Plüşç uquqqoruyıcılıq işine qayta, şu sırada o Ukrainadaki Helsinki gruppasınıñ çetel vekili ola.

Dissidentlik faaliyeti ve zorbalıqnen keçken "tedaviylenüv" aqqındaki hatırlavlar esasında Plüşç "У карнавалі історії"  kitabını yaza ve bir qaç tilde onı neşir ete. O, daa Sovet Birliginde yaşağan zamanında edebiyatşınaslıq saasında tetqiqatlar yapa, çetelde öz araştırmalarını devam ettire.

Perestroyka yüz bergenine ve Sovet Birliginiñ dağılmasına baqmadan, Leonid Plüşç emigratsiyada qala, amma 1990 senesinden başlap, Ukrainağa çoq seferler kelip kete. 2015 senesinde, Frenkistanda, dünyanı terk etti, mezarı da anda.

 
Leonid Plüşç

Повне інтерв'ю читайте у книзі "Дисиденти".

Bugün dissidentler aqqında söylemekniñ emiyeti nede?

''Історична правда" neşiriniñ baş muarriri Vahtang Kipianiniñ kiriş sözü